کد مطلب:1618 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:284
احکام غصب
1/2553- غـصـب آن اسـت كـه انسان از روی ظلم , بر مال یا حق كسی مسلط شود و این یكی از گناهان بـزرگ است كه اگر كسی انجام دهد , در قیامت به عذاب سخت گرفتار می شود , از حضرت پیغمبر اكرم صلی اللّه علیه وآله روایت شده است كه هر كس یك وجب زمین از دیگری غصب كند در قیامت آن زمین را از هفت طبقه آن مثل طوق به گردن او می اندازند.
2554- اگـر انـسـان نـگـذارد مردم از مسجد و مدرسه و پل و جاهای دیگری كه برای عموم ساخته شده اسـتـفـاده كنند , حق آنان را غصب نموده و هم چنین است اگر كسی در مسجد جایی را برای خود بگیرد چنانچه دیگری او را از آنجا بیرون كند , و نگذارد كه از آنجا استفاده نماید , گناه كرده است .
2555- اگر گرو دهنده و گرو گیرنده قرار بگذارند كه چیزی را كه گرو گذاشته شده به دست گرو گـیـرنـده یا به دست شخص سومی باشد گرو دهنده نمی تواند آن چیز را پیش از آن كه طلب او را بدهد پس بگیرد و چنانچه بگیرد باید فورا برگرداند.
2556- مـالـی را كـه نـزد كـسی گرو گذاشته اند , اگر دیگری غصب كند هر یك از صاحب مال و گرو گیرنده می توانند چیزی را كه غصب كرده از او مطالبه نمایند و چنانچه آن چیز را از او بگیرند , باز هم در گرو است و اگر آن چیز از بین برود و عوض آن را بگیرند , آن عوض هم مثل خود آن چیز گرو می باشد.
2557- اگـر انـسـان چیزی را غصب كند , باید به صاحبش برگرداند و اگر آن چیز از بین برود و قیمت داشته باشد , باید عوض آن را به او بدهد.
2558- اگر از چیزی كه غصب كرده منفعتی به دست آید , مثلا از گوسفندی كه غصب كرده بره ای پیدا شـود , مـال صاحب مال است و نیز كسی كه مثلا خانه ای را غصب كرده , اگر چه در آن ننشیند باید اجاره آن را بدهد.
2559- اگـر از بـچـه یا دیوانه چیزی را كه مال او است غصب كند باید آن را به ولی او بدهد و اگر از بین رفته , باید عوض آن را بدهد.
2560- هـرگـاه دو نفر با هم چیزی را غصب كنند , چنانچه هر دو بر تمام آن چیز تسلط داشته باشند , هر كدام از آنان ضامن تمام آن چیز است اگر چه هر یك به تنهایی نمی توانسته آن را غصب نماید.
2561- اگـر چـیـزی را كه غصب كرده با چیز دیگری مخلوط كند , مثلا گندمی را كه غصب كرده با جو مـخـلـوط نـمـایـد , چـنانچه جدا كردن آنها ممكن است , اگر چه زحمت داشته باشد , باید جدا كند و به صاحبش برگرداند.
2562- اگر شخصی قطعه طلای ساخته شده ای را غصب كند مثل گوشواره و آن را آب نماید باید آن را با تفاوت قیمتش پیش از آب كردن و پس از آن به صاحبش بدهد و چنانچه برای این كه تفاوت قیمت را ندهد بگوید , آن را مثل اولش می سازم , مالك مجبور نیست قبول نماید.
و نیز مالك نمی تواند او را مجبور كند كه آن را مثل اولش بسازد.
2563- اگـر چیزی را كه غصب كرده به طوری تغییر دهد كه از اولش بهتر شود مثلا طلایی را كه غصب كرده گوشواره بسازد , چنانچه صاحب مال بگوید مال را به همین صورت بده , باید به او بدهد و نمی تواند برای زحمتی كه كشیده مزد بگیرد , و هچنین بدون اجازه مالك حق ندارد , آن را به صورت اولش در آورد ولی اگر بدون اجازه او آن چیز را مثل اولش یا به شكلی دیگر كند , معلوم نیست ضامن تفاوت قیمت میان دو حالت باشد.
2564- اگر چیزی را كه غصب كرده به طوری تغییر دهد كه از اولش بهتر شود , و صاحب مال بگوید باید آن را به صورت اول در آوری واجب است آن را به صورت اولش در آورد و چنانچه قیمت آن به واسطه تغییر دادن از اولش كمتر شود , باید تفاوت آن را به صاحبش بدهد , پس طلایی را كه غصب كرده اگر گوشواره بسازد و صاحب آن بگوید باید به صورت اولش در آوری , در صورتی كه بعد از آب كردن , قیمت آن از پیش از گوشواره ساختن كمتر شود , باید تفاوت آن را بدهد.
2565- اگـر در زمینی كه غصب كرده زراعت كند , یا درخت بنشاند زراعت و درخت و میوه آن مال خود او است و چنانچه صاحب زمین راضی نباشد , كه زراعت و درخت در زمین او بماند , كسی كه غصب كرده بـایـد فورا زراعت یا درخت خود را اگر چه ضرر نماید از زمین بكند , و نیز باید اجاره زمین را در مدتی كه زراعت و درخت در آن بوده به صاحب زمین بدهد و خرابیهایی را كه در زمین پیدا شده درست كند , مثلا جای درختها را پر نماید , و اگر به واسطه اینها قیمت زمین از اولش كمتر شود , باید تفاوت آن را هم بدهد , و نـمـی تـوانـد صـاحب زمین را مجبور كند كه زمین را به او بفروشد , یا اجاره بدهد , و نیز صاحب زمین نمی تواند او را مجبور كند كه درخت یا زراعت را به او بفروشد.
2566- اگـر صاحب زمین راضی شود كه زراعت و درخت در زمین او بماند , كسی كه آن را غصب كرده , لازم نیست درخت و زراعت را بكند , ولی باید اجاره آن زمین را از وقتی كه غصب كرده تا وقتی كه صاحب زمین راضی شده بدهد.
2567- اگـر چـیـزی كـه غصب كرده از بین برود , در صورتی كه مثل گاو و گوسفند باشد كه از جهت خـصـوصـیـات شـخـصی قیمت آن در نظر عقلاء با قیمت فرد دیگری فرق دارد , باید قیمت آن را بدهد و چـنـانچه قیمت بازار آن به واسطه اختلاف عرضه و تقاضا فرق كرده باشد باید قیمت وقتی را كه تلف شده بدهد , و احتیاط مستحب آن است كه بالاترین قیمتی را كه از زمان غصب تا زمان تلف داشته بدهد.
2568- اگـر چـیـزی را كه غصب كرده و از بین رفته مانند گندم و جو باشد كه قیمت افرادش از جهت خـصـوصـیات شخصیه با هم فرق ندارد , باید مثل همان چیزی را كه غصب كرده بدهد , ولی چیزی را كه می دهد باید خصوصیات نوعی و سنخیش مانند چیزی باشد كه آن را غصب كرده و از بین رفته است .
مثلا اگر از قسم اعلای برنج غصب كرده نمی تواند از قسم پست تر بدهد.
2569- اگر چیزی را كه مثل گوسفند است غصب نماید و از بین برود چنانچه قیمت بازار آن فرق نكرده باشد ولی در مدتی كه پیش او بوده مثلا چاق شده , سپس تلف شده باشد , باید قیمت وقتی را كه چاق بوده بدهد.
2570- اگـر چیزی را كه غصب كرده دیگری از او غصب نماید , و از بین برود , صاحب مال می تواند عوض آن را از هر یك از آنان بگیرد , یا از هر كدام آنان مقداری از عوض آن را مطالبه نماید , و چنانچه عوض مالی را از اولی بگیرد , اولی می تواند آنچه را داده از دومی بگیرد , ولی اگر از دومی بگیرد , او نمی تواند آنچه را كه داده از اولی مطالبه نماید.
2571- اگر چیزی را كه می فروشند , یكی از شرطهای معامله در آن نباشد , مثلا چیزی را كه باید با وزن خرید و فروش كنند بدون وزن معامله نمایند , معامله باطل است .
و چـنـانـچـه فروشنده و خریدار با قطع نظر از معامله راضی باشند كه در مال یكدیگر تصرف كنند اشكال ندارد , و گرنه چیزی را كه از یكدیگر گرفته اند مثل مال غصبی است , و باید آن را به دیگری برگردانند , و در صـورتی كه مال هر یك در دست دیگری تلف شود , چه بداند معامله باطل است چه نداند , باید عوض آن را بدهد.
2572- هـر گاه مالی را از فروشنده بگیرد كه آن را ببیند یا مدتی نزد خود نگهدارد تا اگر پسندید بخرد , در صورتی كه آن مال تلف شود , بنابر مشهور باید عوض آن را به صاحبش بدهد.